Bezard Jan wł. Johann Ritter von Bezard – wynalazca najbardziej znanej na świecie wojskowej busoli polowej I połowy XX wieku tzw. busoli bezarda, profesor topografii i kartografii w Akademii Wojskowej i Wyższej Szkole Wojennej we Wiedniu, pułkownik wojsk ck armii austrowęgierskiej, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, pułkownik Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Właściciel majątku w Przyborowie zwanego potocznie do dzisiaj „Bezardówką”.
Urodził się 5 maja 1871 roku w Przyborowie. Ojcem jego był pułkownik Jan Bezard, który, będąc majorem 20 Galicyjskiego Pułku Piechoty w Nowym Sączu, został odznaczony za wojnę w 1866 r., Orderem Żelaznej Korony 3 klasy. Matką jego była Anna Gartenauer. Był żonaty z Małgorzatą de Varady.
|
W latach 1905 – 1911 był profesorem topografii i kartografii w Akademii Wojskowej (terezjańskiej) i Wyższej Szkole Wojennej we Wiedniu. W tym czasie skonstruował busolę polową określaną jako wzór 1910 (model mały i duży), ulepszoną w 1913 roku, przez dodanie nafosforowanych kropek umożliwiających odczyt busoli w nocy. Pierwszą Wojnę Światową rozpoczął jako dowódca batalionu 2 Pułku Tyrolskich Strzelców Cesarskich 15 Brygady Piechoty 3 Dywizji Piechoty XIV Korpusu na prawym skrzydle 4 armii. 28 sierpnia 1914 roku w bitwie pod Komarowem i Wasylowem jego batalion zdobył baterię artylerii polowej, uczestnicząc w zwycięstwie nad rosyjską V Armią generała Antona Salzy. Następnie, w obliczu ofensywy rosyjskiej, w czasie której w dniu 3 września 1914 roku Rosjanie zajęli Lwów, opóźniał odwrót oddziałów CK armii na linii Bugu. Noca z 6 na 7 września na czele swojego batalionu uderzył na rosyjski obóz pod Bełzem i wziął do niewoli dwóch generałów i kilkuset żołnierzy rosyjskich oraz zdobył osiem armat (za ten czyn został później odznaczony Orderem Żelaznej Korony 3 klasy). Dowodząc batalionem w dniu 7 września 1914 roku, osłabiony stratami w walkach w oddziałach płk Broscha (40 oficerów i 2 tysiące żołnierzy) zostaje ranny i trafia do oddziału sanitarnego, z którym następnego dnia zostaje wzięty do rosyjskiej niewoli1. W niewoli zachorował na „hiszpankę”, przebywając w zakaźnych szpitalach w Brodach, Nikolsku, Irkucku i Petersburgu. Jako inwalida został w dniu 2 lutego 1918 roku wymieniony za jeńców rosyjskich i powrócił do Austrii. Po otrzymaniu awansu na pułkownika i przydzieleniu do 2 Pułku Tyrolskich Strzelców Cesarskich został wysłany do X Armii na front włoski, gdzie został dowódcą przełęczy „Borcola Odcinek”. W związku z silnym nawrotem choroby leczy się szpitalnie, a w marcu 1919 roku przechodzi na emeryturę wojskową 2. Czując się Polakiem, przesłał z Wiednia w 1919 roku podanie o przyjęcie do Wojska Polskiego. Otrzymał Medal „Polska Swemu Obrońcy” za udział w wojnie 1919-1921. Ze względu na swoje fachowe wykształcenie wojskowe został w dniu 12 kwietnia 1922 roku przyjęty do Wojska Polskiego, w stopniu pułkownika Sztabu Generalnego, jako wykładowca terenoznawstwa w Wyższej Szkole Wojennej a następnie kierownik wydziału wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie. W tym czasie opracował kolejny model swojej busoli, produkowany jako „Polski Bezard”. Busole jego pomysłu były produkowane w Europie jeszcze po 1960 roku. Po pięciu latach służby został w 1927 roku przeniesiony w stan spoczynku. W latach 1931 – 1939, wraz z żoną przebywał w swojej posiadłości w Przyborowie nr 5 (obecnie gmina Borzęcin, powiat brzeski). Podczas II wojny światowej wyjechał do Turcji, a następnie do Austrii gdzie zmarł 16 marca 1954 roku. Spoczywa na cmentarzu w Wiedniu.
Po wojnie w 1946 roku majątek Jana Bezarda, wraz z dworem, został na mocy dekretu o reformie rolnej, przejęty na rzecz Skarbu Państwa.
- J. Dąbrowski „Wielka Wojna 1914 – 1918”. Warszawa 1937
- T. Otrębski „Jan Bezard na Wojnie Światowej w 1914 roku”. Kraków 2004
* Zdjęcia pochodzą ze zbiorów prywatnych P. Marii i Aleksandra Styrnów.
opracował Janusz Kwaśniak |